του Κώστα Κατίκου
Σε τροχιά αλλαγών εισέρχεται το ασφαλιστικό σύστημα λόγω της επιταχυνόμενης γήρανσης του πληθυσμού, όπως αποτυπώνεται στους δημογραφικούς δείκτες της τελευταίας έκθεσης του ΟΟΣΑ για τις συντάξεις (Pensions at a Glance 2025).
Ταυτόχρονα, όπως αποκαλύπτεται στην ετήσια Έκθεση του Ελεγκτικού Συνεδρίου για τον Απολογισμό του Κράτους και τη Δημοσιονομική Βιωσιμότητα το 2024, η οποία κατατέθηκε στη Βουλή, το ασφαλιστικό σύστημα τίθεται πλέον υπό στενή παρακολούθηση και λόγω της αυξανόμενης δαπάνης συντάξεων.
Στο μικροσκόπιο, σύμφωνα με το Ελεγκτικό Συνέδριο, μπαίνουν όλες οι παράμετροι του ασφαλιστικού συστήματος, όπως το ύψος και η βάση υπολογισμού των εισφορών, οι συντελεστές αναπλήρωσης, ο τρόπος υπολογισμού της σύνταξης και τα όρια ηλικίας συνταξιοδότησης, με αξιολόγηση των σχετικών μελετών και εισηγήσεων της Εθνικής Αναλογιστικής Αρχής, ώστε να αποφευχθεί μελλοντικά η διόγκωση της συνταξιοδοτικής δαπάνης και η διακινδύνευση της βιωσιμότητας του ασφαλιστικού συστήματος.
Ειδική αναφορά, μάλιστα, γίνεται στην ανάγκη να ενισχυθεί το κεφαλαιοποιητικό σύστημα του πρώτου πυλώνα, που αφορά τις επικουρικές συντάξεις των νέων που ασφαλίζονται για πρώτη φορά στο Ταμείο Επικουρικής Κεφαλαιοποιητικής Ασφάλισης (ΤΕΚΑ) και των 35άρηδων που έχουν δικαίωμα να μετακινηθούν από άλλα επικουρικά στο ΤΕΚΑ.
"Η σχεδόν απόλυτη εξάρτηση του ελληνικού συνταξιοδοτικού συστήματος από τον διανεμητικό πρώτο πυλώνα ασφάλισης το καθιστά ιδιαίτερα ευάλωτο απέναντι στις δημογραφικές εξελίξεις", επισημαίνει το Ελεγκτικό Συνέδριο, καθώς τα διανεμητικά συστήματα (PAYG) είναι αποτελεσματικά όταν υπάρχει μεγάλος αριθμός απασχολουμένων –που καταβάλλουν εισφορές– και μικρός αριθμός συνταξιούχων (που είναι δικαιούχοι των παροχών).
Παρατηρεί δε ότι, σε αντίθεση με τα διεθνώς ισχύοντα, ούτε η επαγγελματική ασφάλιση ούτε και η εθελοντική ιδιωτική ασφάλιση έχουν αναπτυχθεί σε τέτοιο βαθμό στην Ελλάδα ώστε να αποτελούν ένα αντίβαρο ικανό να αντισταθμίσει, έστω μερικώς, τους κινδύνους που ελλοχεύουν για το εισόδημα και το επίπεδο ζωής των μελλοντικών συνταξιούχων. Από την άλλη πλευρά, θεσμοί όπως το ΤΕΚΑ, που δημιουργήθηκαν για την ενδυνάμωση της βιωσιμότητας του ασφαλιστικού συστήματος μέσω της κεφαλαιοποίησης των ασφαλιστικών εισφορών στον κλάδο της επικουρικής σύνταξης, αναμένεται να αποδώσουν απτά αποτελέσματα κατά τη σταδιακή ωρίμανση των σχετικών συνταξιοδοτικών δικαιωμάτων, δηλαδή σε πολύ μεταγενέστερο χρόνο.
Επιπλέον, η δημογραφική γήρανση του πληθυσμού αναμένεται να έχει δυσμενείς συνέπειες και σε πεδία πέραν του ασφαλιστικού, όπως η αύξηση των δαπανών για υγειονομική περίθαλψη, πρόσθετες δαπάνες για τη δημιουργία δομών προστασίας και φροντίδας των ηλικιωμένων, αύξηση της φαρμακευτικής δαπάνης κ.λπ.
Σύμφωνα με το Ελεγκτικό Συνέδριο, για να θωρακιστεί η βιωσιμότητα του ασφαλιστικού συστήματος, πέραν των παρεμβάσεων σε όρια ηλικίας και ύψος συντάξεων, απαιτούνται πρωτοβουλίες όπως:
- Η επικέντρωση σε πολιτικές ενίσχυσης των γεννήσεων, δημιουργίας δομών στήριξης των νέων οικογενειών ή διευκόλυνσης των εργαζόμενων γονέων.
- Ο περιορισμός ή η αντιστροφή του φαινομένου του "brain drain", ιδίως όταν αφορά νέα και υψηλής εξειδίκευσης άτομα, καθώς μπορεί να συμβάλει θετικά τόσο στα έσοδα του συστήματος όσο και στην αύξηση του ΑΕΠ.
- Η ενίσχυση της δυναμικής των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων και της διόρθωσης των μακροοικονομικών ανισορροπιών, ώστε να επιτευχθούν υψηλοί ρυθμοί ανάπτυξης, αύξηση της παραγωγικότητας και της απασχόλησης, αλλά και αύξηση των μισθών, ώστε να ενισχυθούν τα έσοδα από εισφορές.
- Η ενίσχυση των πρωτοβουλιών αποτελεσματικής διαχείρισης των σωρευμένων ασφαλιστικών οφειλών εκ μέρους του ΚΕΑΟ, ώστε να δημιουργηθεί ρεαλιστική εικόνα για το πράγματι ανακτήσιμο ποσό.
- Η επανεξέταση των κινήτρων συμμετοχής στα σχήματα του 2ου και 3ου πυλώνα ασφάλισης (επαγγελματικά ταμεία και ιδιωτική ασφάλιση), ιδίως ως προς την περίμετρο των ασφαλισμένων που δεν καλύπτονται ηλικιακά από τη "νέα" επικουρική σύνταξη του ΤΕΚΑ, ώστε βαθμιαία να επιτευχθεί η "πολυεπίπεδη" προστασία, που είναι το πλέον ισχυρό αντίδοτο απέναντι σε δημογραφικές πιέσεις.
- Η διασφάλιση των νομοθετημένων πόρων του ΑΚΑΓΕ και η προστασία του κεφαλαίου του, με ταυτόχρονη αξιοποίησή του, όταν απαιτηθεί, αποκλειστικά για τους ειδικούς σκοπούς που προβλέπονται στον νόμο, δηλαδή για την κάλυψη των συντάξεων των μελλοντικών γενεών.
- Η επιτάχυνση των απαιτούμενων διαδικασιών για την πλήρη λειτουργία του ΤΕΚΑ, η οποία μπορεί να αποφέρει σημαντικά οφέλη τόσο για τους ασφαλισμένους (απόδοση επενδύσεων) όσο και για την ελληνική οικονομία (βελτίωση των συνθηκών ρευστότητας, έμμεση χρηματοδότηση επενδύσεων κ.λπ.).
ΟΟΣΑ: Αναπόφευκτη η αύξηση των ορίων ηλικίας
Στην Ελλάδα τα όρια ηλικίας έχουν συνδεθεί με το προσδόκιμο ζωής άνω των 65 ετών. Ωστόσο, λόγω της πανδημίας, το προσδόκιμο δεν έχει ανακάμψει σε τέτοιο βαθμό που να δικαιολογεί μια αύξηση των ορίων ηλικίας πέραν του 67ου και του 62ου έτους. Ως εκ τούτου, η απόφαση για την αύξηση των ορίων ηλικίας, που επρόκειτο να ληφθεί το 2027, αναβάλλεται για το 2029, με βέβαιη την αύξηση των ορίων ηλικίας από το 2030.
Στην Ελλάδα η πρόβλεψη του ΟΟΣΑ είναι ότι το 62ο έτος για σύνταξη με 40 έτη θα αυξηθεί στα 66 έτη μέχρι το 2050.
Η αύξηση των ορίων ηλικίας είναι αναπόφευκτη, αναφέρει ο ΟΟΣΑ, που κατατάσσει την Ελλάδα ανάμεσα στις πιο "γερασμένες" χώρες, καθώς θα είναι δεύτερη μετά την Ιταλία και σε μερικά χρόνια θα έχει έναν από τους υψηλότερους δείκτες γήρανσης, με την αναλογία ηλικιωμένων άνω των 65 ετών προς τον πληθυσμό εργάσιμης ηλικίας στο 70 προς 100, από 39 προς 100 που είναι σήμερα.
Το άρθρο έχει 20 σχόλια
Γράψτε το σχόλιο σας