Κρατικές εταιρείες μεταφορών: Ζημιές παρά τις επιχορηγήσεις

Του Στάθη Βασιλόπουλου

Παρά τις γενναίες επιχορηγήσεις που απορροφούν κάθε χρόνο, οι κρατικές εταιρείες μεταφορών εξακολουθούν να βυθίζονται σε έναν φαύλο κύκλο ζημιών, υποεπένδυσης και υποβαθμισμένων υπηρεσιών. Το 2024 απέδειξε, για ακόμη μία φορά, ότι το μοντέλο λειτουργίας τους παραμένει προβληματικό. Ενώ το κράτος επενδύει εκατοντάδες εκατομμύρια χωρίς εμφανές αποτέλεσμα, οι επιβάτες συνεχίζουν να ζουν την καθημερινότητα των αραιών δρομολογίων, των γεμάτων συρμών και των λεωφορείων-φαντασμάτων που δεν εμφανίζονται ποτέ.

Οι εξαγγελίες περί "νοικοκυρέματος" αποδεικνύονται κενό γράμμα. Ο ΟΣΕ εξακολουθεί να παλεύει με εκρηκτικές ζημίες, γηρασμένο προσωπικό και ένα δίκτυο που μοιάζει περισσότερο με απομεινάρι άλλης εποχής. Ο ΟΑΣΑ, παρά την αύξηση των επιχορηγήσεων, είδε τα έσοδά του να συρρικνώνονται και τα δρομολόγια να μειώνονται, αφήνοντας την Αθήνα να ασφυκτιά. Η ΣΤΑΣΥ, αν και βελτίωσε οριακά τις οικονομικές της επιδόσεις, συνεχίζει να λειτουργεί σε ένα δίκτυο που δείχνει ξεκάθαρα τα όριά του. Μοναδική εξαίρεση αποτελούν οι Οδικές Συγκοινωνίες (ΟΣΥ), που γύρισαν σε θετικό πρόσημο – αλλά με λιγότερα οχήματα, λιγότερο προσωπικό και δρομολόγια περιορισμένα.

ΟΣΕ

Ο Οργανισμός Σιδηροδρόμων Ελλάδας (ΟΣΕ) εξακολουθεί να βρίσκεται σε κατάσταση οικονομικής δυσπραγίας. Τα έσοδα μειώθηκαν την περσινή χρονιά στα 124,3 εκατ. ευρώ από 137,8 εκατ., ενώ οι κρατικές επιχορηγήσεις παρέμειναν στα 75 εκατ. ευρώ, με τον Οργανισμό να αναμένει αύξηση στα 120 εκατ. το 2025, για να διατηρήσει την ελάχιστη λειτουργική βιωσιμότητα. Παρά τη μείωση των εξόδων από 231,4 εκατ. σε 120,4 εκατ. ευρώ, οι ζημίες παρέμειναν βαρύτατες, φτάνοντας τα 171,9 εκατ. ευρώ από 245,7 εκατ. το 2023. Η μείωση προσωπικού σε 568 άτομα από 645 το 2023 , με μέση ηλικία άνω των 50 ετών, υπογραμμίζει τις χρόνιες ελλείψεις σε ανθρώπινο δυναμικό και τη δυσκολία ανανέωσης, ενώ το δίκτυο παραμένει παρωχημένο.

ΟΑΣΑ

Στις αστικές συγκοινωνίες, ο ΟΑΣΑ, που συντονίζει τα μέσα μεταφοράς της Αθήνας, έλαβε το 2024 επιχορηγήσεις ύψους 266,6 εκατ. ευρώ, αυξημένες κατά 22,2% σε σχέση με το 2023. Παρά την ενίσχυση αυτή, τα έσοδα μειώθηκαν στα 235,9 εκατ., ενώ οι δρόμοι της πόλης είδαν λιγότερα λεωφορεία, τρόλεϊ και οδηγούς. Οι επιβάτες αντιμετώπισαν πολύωρη αναμονή και συνωστισμό στις στάσεις. Οι αποζημιώσεις από τα υπουργεία για μειωμένα εισιτήρια και δωρεάν μετακινήσεις μειώθηκαν από 83,3 σε 59,4 εκατ., συμβάλλοντας στην πτώση των συνολικών εσόδων, παρά την αύξηση των πωλήσεων εισιτηρίων και καρτών. Το EBITDA αυξήθηκε στα 32,7 εκατ. ευρώ από 12,4, ενώ οι ζημιές περιορίστηκαν σε 5,4 εκατ. από 30,5 εκατ., δείγμα ότι η προσπάθεια για εξορθολογισμό αποδίδει μεν, αλλά σε πολύ μικρό βαθμό.

ΣΤΑΣΥ

Η ΣΤΑΣΥ, υπεύθυνη για τα μέσα σταθερής τροχιάς (μετρό, τραμ, ΗΣΑΠ), παρουσίασε αύξηση εσόδων κατά 39,9%, φτάνοντας τα 181,1 εκατ. ευρώ, ενώ οι ζημίες περιορίστηκαν στα 11,92 εκατ. από 17,6 εκατ. Το EBITDA διαμορφώθηκε σε 11,6 εκατ. από 7,09 εκατ., ενώ οι συνολικές επιβιβάσεις αυξήθηκαν στα 254,2 εκατομμύρια από 236,2 εκατομμύρια, καταδεικνύοντας ότι η ζήτηση παραμένει υψηλή. Παρά τη βελτίωση, τα δρομολόγια μειώθηκαν κατά 4,2%, με τις μεγαλύτερες απώλειες να καταγράφονται στις γραμμές 2 και 3 και στο τραμ. Το δίκτυο δείχνει πλέον τα όριά του, καθώς η αύξηση των επιβατών συνοδεύεται από περιορισμένη ικανότητα εξυπηρέτησης.

ΟΣΥ

Παρά το γεγονός ότι οι Οδικές Συγκοινωνίες κέρδισαν νέους επιβάτες, τα έσοδα από πωλήσεις υπηρεσιών μειώθηκαν το 2024 κατά 5%, στα 106,56 εκατ., έναντι των 112,23 εκατ. της προηγούμενης χρονιάς. Τα έσοδα από εισιτήρια παρουσίασαν αύξηση κατά 10,08% (50,73 εκατ.) και τα έσοδα από κάρτες κατά 10,06% (26,57 εκατ.). Παράλληλα, μειώθηκαν κατά 30,7% τα έσοδα της ανταποδοτικής πολιτικής προς τα υπουργεία: από 41,94 εκατ. το 2023, έπεσαν σε 29,06 εκατ. πέρσι. Οι μειωμένες εισπράξεις δεν επηρέασαν τον κύκλο εργασιών της ΟΣΥ, ο οποίος εκτινάχθηκε στα 231,53 εκατ. ευρώ, χάρη στη σύμβαση συγκοινωνιακού έργου (21/2024) με τον ΟΑΣΑ. Από τη σύμβαση οι Οδικές Συγκοινωνίες εισέπραξαν στο διάστημα Μαρτίου-Δεκεμβρίου 2024 συνολικά 124,92 εκατ. ευρώ. Στην πράξη, αυτά τα έσοδα αντικατέστησαν την κρατική επιχορήγηση, η οποία είχε φτάσει τα 121,4 εκατ. το 2023 και τα 150,5 εκατ. το 2022. Η περσινή χρονιά έκλεισε σε θετικό έδαφος, με καθαρά κέρδη 2,2 εκατ. ευρώ από ζημιές 14,5 εκατ. το 2023. 

Το πρόβλημα της λαθρεπιβίβασης

Η λαθρεπιβίβαση, ή αλλιώς η εισιτηριοδιαφυγή, έχει εξελιχθεί σε πραγματική μάστιγα για τις αστικές συγκοινωνίες της Αθήνας, πλήττοντας κυρίως τα λεωφορεία και τα τρόλεϊ, όπου οι έλεγχοι είναι πιο δύσκολοι. Παρά το γεγονός ότι το μετρό και τα υπόλοιπα μέσα σταθερής τροχιάς θεωρούνται πιο ασφαλή λόγω του κλειστού συστήματος, ούτε εκεί λείπουν τα "κολλήματα" πίσω από συνεπείς επιβάτες, δημιουργώντας τον νέο πρωταγωνιστή των αστικών συγκοινωνιών: τον "ηλεκτρονικό τζαμπατζή".

Το 2024 οι έλεγχοι κομίστρου αυξήθηκαν σημαντικά, με τη δύναμη των ελεγκτών να φτάνει τους 192 υπαλλήλους, οι οποίοι διενήργησαν 5.766.454 ελέγχους και επέβαλαν 150.485 πρόστιμα, έναντι 3.723.277 ελέγχων και 95.355 προστίμων το 2023. Παρά τις αυξημένες προσπάθειες, η πλήρης κάλυψη του δικτύου παραμένει ανέφικτη, με αποτέλεσμα η πραγματική έκταση της λαθρεπιβίβασης να παραμένει ασαφής. Εκτιμάται ότι μόνο το 15%-20% των επιβατών επικυρώνουν κανονικά εισιτήριο ή κάρτα, ενώ πολλές φορές δεν επικυρώνονται ούτε μηνιαίες ή ετήσιες κάρτες, ούτε οι μετακινήσεις σε δεύτερο ή τρίτο μέσο.