Στα εντυπωσιακά επιτεύγματα που κατέγραψε η ελληνική οικονομία την τελευταία πενταετία, με αιχμή τη βελτίωση των μακροοικονομικών μεγεθών, τις διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις και τη σταθεροποίηση του τραπεζικού συστήματος, αναφέρθηκε ο πρώτος αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξης (EBRD), Jurgen Rigterink, σε συνέντευξη που παραχώρησε στο Capital.gr.
Στις "αδυναμίες" της Ελλάδας, ο ίδιος συγκαταλέγει τη μεταρρύθμιση της Δικαιοσύνης, την αγορά εργασίας και την ενίσχυση του εκπαιδευτικού τομέα και εκτιμά ότι η προεκλογική περίοδος θα "φρενάρει" για κάποιους μήνες την επιστροφή στην επενδυτική βαθμίδα η οποία όμως αναμένεται να ανακτηθεί εντός του 2023.
Όσον αφορά την παρουσία της EBRD στην Ελλάδα, ο κ. Rigterink ξεκαθαρίζει ότι δεν αναμένεται να παραταθεί πλέον του 2025 που έχει ήδη συμφωνηθεί, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι θα ρευστοποιήσει τις επενδυτικές της θέσεις της κατά το exit strategy από τη χώρα μας.
Η ευρωπαϊκή τράπεζα δίνει, τέλος, ιδιαίτερη έμφαση, εκτός από τις επενδύσεις και τη χρηματοδότηση μεγάλων εταιρειών, στην παροχή συμβουλευτικών υπηρεσιών στις μικρομεσαίες επιχειρήσεις καθώς και στο ρόλο της στη χάραξη πολιτικής σε συνεργασία με την ελληνική κυβέρνηση με έμφαση στο πράσινο "πρόσημο" της συνολικής της δράσης.
Συνέντευξη στη Βάσω Αγγελέτου
- Το τελευταίο έτος παρατηρούμε έκτακτες συνθήκες εντός και εκτός Ευρώπης που έχουν επιφέρει σοβαρές προκλήσεις για τις ευρωπαϊκές οικονομίες. Πώς αξιολογείτε τη θέση της ελληνικής οικονομίας απέναντι σε αυτές τις προκλήσεις; Είναι η Ελλάδα πιο ευάλωτη από τους ευρωπαίους εταίρους της;
Στην πρόσφατη επίσκεψή μας στην Αθήνα συναντήσαμε εκπροσώπους της ελληνικής κυβέρνησης, της Τράπεζας της Ελλάδος, καθώς και πολλούς από τους πελάτες μας και μπορώ να πω ότι, πράγματι, είναι πολύ εντυπωσιακό αυτό που έχετε καταφέρει τα τελευταία πέντε και πλέον έτη. Αν δει κανείς τα μακροοικονομικά μεγέθη, αλλά και τις μεταρρυθμίσεις που υλοποιούνται, θα διαπιστώσει ότι ελάχιστες χώρες στην Ευρωζώνη -και όχι μόνο- έχουν κατορθώσει όσα εσείς μέσα σε τόσα λίγα χρόνια. Χωρίς αυτό, βέβαια, να σημαίνει ότι η Ελλάδα έχει εκπληρώσει τους στόχους της.
Σε ό,τι αφορά το δεύτερο σκέλος της ερώτησής σας, είναι γεγονός ότι πρόκειται για μια χώρα που είναι σε μεγάλο βαθμό συνδεδεμένη με την παγκόσμια οικονομία. Επηρεάζεται αισθητά από τον πόλεμο στην Ουκρανία, τον πληθωρισμό, την ενεργειακή κρίση, την ανάπτυξη στην Ευρωζώνη. Τώρα για το κατά πόσο η ελληνική οικονομία είναι πιο ευάλωτη από τις υπόλοιπες ευρωπαϊκές, εκτιμώ ότι βρίσκεται σε ένα διαφορετικό στάδιο του οικονομικού κύκλου. Τα προβλήματα που αντιμετώπισε η χώρα τα προηγούμενα χρόνια είχαν ως αποτέλεσμα να ξεκινήσει από χαμηλότερο σημείο εκκίνησης, συνεπώς τα τρωτά της σημεία είναι διαφορετικά από τα υπόλοιπα κράτη μέλη.
Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν έχει αδυναμίες. Μιλώντας με κυβερνητικούς αξιωματούχους αλλά, κυρίως, με τους πελάτες μας που τις βιώνουν, ξεχωρίζω τρεις βασικούς τομείς στους οποίους εκτιμώ ότι θα πρέπει να επικεντρωθεί η νέα κυβέρνηση. Ο πρώτος, που φαντάζομαι ότι το υποθέτετε ήδη, είναι οι μεταρρυθμίσεις στον δικαστικό τομέα. Ο δεύτερος είναι η αγορά εργασίας δεδομένου ότι, παρότι υπάρχει υψηλό ποσοστό ανεργίας, σχεδόν όλοι οι κλάδοι αντιμετωπίζουν τρομερή δυσκολία στην εύρεση προσωπικού -κάτι που δεν παρατηρείται μόνο στις ειδικότητες υψηλής κατάρτισης. Ο τρίτος τομέας είναι το εκπαιδευτικό σύστημα όπου απαιτούνται σημαντικές μεταρρυθμίσεις ώστε να ενισχυθούν τα προσόντα του εργατικού δυναμικού.
- Ποια είναι η γνώμη σας για το τραπεζικό σύστημα σήμερα; Η EBRD έχει επενδύσει τα τελευταία χρόνια ενεργά στον κλάδο είτε με επενδύσεις σε equity είτε σε ομολογιακές εκδόσεις.
Οι ελληνικές τράπεζες βρίσκονταν σε θέση μεγάλης αδυναμίας τα προηγούμενα χρόνια -μια περίοδο κατά την οποία πρέπει να πούμε ότι η EBRD παρείχε σημαντική στήριξη και μάλιστα από την αρχή. Προχωρήσαμε σε επενδύσεις ύψους 250 εκατ. ευρώ σε equity -μέσω κεφαλαίων υψηλού επιχειρηματικού κινδύνου- σε κάποιες από τις ελληνικές τράπεζες. Τα τελευταία χρόνια, ο κλάδος σταθεροποιήθηκε σε μεγάλο βαθμό, είναι πολύ καλύτερα κεφαλαιοποιημένος πλέον, με ικανοποιητικά επίπεδα ρευστότητας. Ωστόσο, αυτό που έχουμε εισπράξει από επιχειρήσεις μεσαίου μεγέθους είναι ότι η πρόσβαση στη χρηματοδότηση ενδεχομένως χρήζει βελτίωσης. Πιστεύω, λοιπόν, ότι χρειάζεται να αυξηθεί η διάθεση ανάληψης κινδύνου από την πλευρά των τραπεζών. Επιπλέον, θα πρέπει να επικεντρωθούν ακόμη περισσότερο στην ψηφιοποίησή τους καθώς μπορώ να πω ότι ο ελληνικός κλάδος υστερεί ως έναν βαθμό στον τομέα αυτό σε σύγκριση με άλλα κράτη.
- Και μιας και συζητάμε για τις τράπεζες, εντός του 2023 αναμένεται να ξεκινήσει η διαδικασία αποεπένδυσης του Δημοσίου. Θα σας ενδιέφερε μια άμεση επένδυση σε ελληνική τράπεζα;
Φυσικά εξετάζουμε το ενδεχόμενο να επενδύσουμε περαιτέρω στις ελληνικές τράπεζες -το έχουμε άλλωστε ήδη κάνει πριν από 6,5 χρόνια, όταν επενδύσαμε στην ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών. Βέβαια, για να είμαστε ειλικρινείς, δεδομένου ότι οι τράπεζες έχουν σταθεροποιηθεί, δεν χρειάζονται μια αναπτυξιακή τράπεζα όπως η EBRD. Ωστόσο, στις εκδόσεις MREL που θα χρειαστεί να κάνουν το επόμενο διάστημα για ενίσχυση των κεφαλαίων τους, πιστεύουμε ότι μπορούμε να παίξουμε κάποιον ρόλο. Ιδίως τώρα που -ας το παραδεχθούμε- βιώνουμε μια αναταραχή στον τραπεζικό κλάδο στις ΗΠΑ αλλά και στην Ευρώπη λόγω Credit Suisse, το επενδυτικό κλίμα έχει υποστεί πλήγμα.
Ταυτόχρονα, υπάρχουν και οι επιπτώσεις από τον πόλεμο στην Ουκρανία -κάτι που είναι ιδιαίτερα αισθητό ειδικά στον δικό μας τομέα. Βλέπουμε, δηλαδή, ότι το επενδυτικό ενδιαφέρον ιδίως από τις ΗΠΑ προς τις αναδυόμενες αγορές της Κεντρικής και Νότιας Ευρώπης να έχει ουσιαστικά εξαφανιστεί. Για αυτόν τον λόγο θεωρούμε ότι το(τα) επόμενο(α) χρόνο(ια) θα χρειαστεί να συνεχίσουμε τις επενδύσεις μας στον κλάδο, ενισχύοντας έτσι την εμπιστοσύνη και για τους υπόλοιπους επενδυτές.
- Η εκτίμησή σας για τον φετινό ρυθμό ανάπτυξης της ελληνικής οικονομίας είναι κατά 1,5% χαμηλότερη από τις αντίστοιχες εκτιμήσεις του υπουργείου Οικονομικών (2,3%) ή της Τράπεζας της Ελλάδος (2,2%). Πού οφείλεται αυτή η "συγκράτηση";
Ας είμαστε ειλικρινείς -οι εκτιμήσεις βασίζονται σε κάποιες συγκεκριμένες πληροφορίες και γίνονται για να αναθεωρούνται μετά από ένα εξάμηνο (γέλια). Αυτό συμβαίνει σχεδόν από όλους -επενδυτικές τράπεζες, ΔΝΤ κ.α. Η πρόβλεψή μας για ανάπτυξη 1,5% το 2023 στην Ελλάδα βασίστηκε σε παραδοχές χαμηλότερης οικονομικής ανάπτυξης στην Ευρωζώνη -η οποία βλέπουμε επίσης να αναθεωρείται προς τα επάνω. Δεν είμαι επικεφαλής οικονομολόγος αλλά πιστεύω ότι η επόμενη εκτίμησή μας για την ανάπτυξη θα αναθεωρηθεί ανοδικά.
- Θεωρείτε πιθανό να ανακτήσει η Ελλάδα την επενδυτική βαθμίδα εντός του έτους;
Ήμουν βέβαιος ότι θα δεχθώ αυτή την ερώτηση (γέλια). Κατανοώ τους οίκους αξιολόγησης που περιμένουν να δουν τι θα γίνει στις εκλογές. Σε κάθε χώρα, εκλογές σημαίνει αβεβαιότητα -το ίδιο ισχύει και για την Ελλάδα. Ίσως εδώ η αβεβαιότητα να είναι σχετικά αυξημένη υπό την έννοια ότι οι επενδυτές είναι ικανοποιημένοι με όσα έχουν γίνει από την τρέχουσα κυβέρνηση στην τρέχουσα συγκυρία. Αναλόγως του αποτελέσματος [σ.σ. των εκλογών], λοιπόν, εμείς ως EBRD πιστεύουμε ότι τα θεμελιώδη οικονομικά στοιχεία επιτρέπουν -πιθανότατα εντός του έτους- επιστροφή στην επενδυτική βαθμίδα.
- Αυτό θα "ξεκλειδώσει" σημαντικές άμεσες ξένες επενδύσεις, σωστά;
Να πούμε εδώ ότι οι ξένοι επενδυτές δεν περιμένουν αναγκαστικά την επενδυτική βαθμίδα για να προχωρήσουν σε επενδύσεις. Αυτό το είδαμε πέρυσι όπου οι ξένες άμεσες επενδύσεις κατέγραψαν ρεκόρ, γεγονός που αποδεικνύει ότι σε αρκετές περιπτώσεις τα πράγματα προχωρούν με βάση τις προσδοκίες. Αυτό που αντιλαμβάνεται κανείς μιλώντας με επενδυτές, πάντως, είναι ότι ακόμη πιο κρίσιμο στις αποφάσεις τους είναι το σταθερό επενδυτικό περιβάλλον.
- Η EBRD έχει επενδύσει έως σήμερα στην Ελλάδα 6,5 δισ. ευρώ σε περισσότερα από 100 έργα. Πρόσφατα υπογράψατε δανειακή σύμβαση 88 εκατ. ευρώ με τη Fulgor στο πλαίσιο συγχρηματοδότησης με το ΤΑΑ επενδυτικού πλάνου 110 εκατ. ευρώ. Ποιες άλλες επενδύσεις σχεδιάζετε φέτος και σε ποιους κλάδους;
Εκτιμούμε ότι και φέτος θα προχωρήσουμε σε σημαντικές επενδύσεις στην Ελλάδα, ύψους αρκετών εκατοντάδων ευρώ, ωστόσο δεν είμαι σε θέση να σας δώσω ένα συγκεκριμένο νούμερο -όλα εξαρτώνται από τις συνθήκες. Ούτε έχουμε συγκεκριμένη στόχευση σε τομείς/κλάδους, οι επενδύσεις μας καθοδηγούνται από τη ζήτηση. Ο ρόλος μας, ωστόσο, δεν είναι να επενδύουμε μόνο σε μεγάλες επιχειρήσεις αλλά, σε συνεργασία με την ελληνική κυβέρνηση, παρέχουμε και συμβουλευτικές υπηρεσίες σε μικρομεσαίες και μικρότερες επιχειρήσεις ή εταιρείες που σκοπεύουν να εισαχθούν στο Χρηματιστήριο.
- Η παρουσία σας στην Ελλάδα έχει παραταθεί έως το 2025. Πιστεύετε ότι, με τους δυναμικούς ρυθμούς που ανακάμπτει πλέον η οικονομία, χρειάζεται μια τράπεζα ανασυγκρότησης όπως η EBRD; Ποια είναι η στρατηγική εξόδου σας;
Καμία οικονομία δεν είναι τέλεια, ωστόσο, το να μην χρειάζεται κανείς πλέον την EBRD συνιστά ένα βήμα αυτοπεποίθησης -είναι αναμφίβολα κάτι θετικό. Ωστόσο, εκτός από τις χρηματοδοτήσεις και τις συμβουλευτικές υπηρεσίες που προαναφέρουμε, πρέπει να δούμε τι κεφάλαια επενδύουμε. Επενδύουμε, λοιπόν, σε μετοχικό κεφάλαιο, συνεπώς μιλάμε για επενδύσεις υψηλού ρίσκου, ενώ εμπλεκόμαστε και στη χάραξη πολιτικής συμβουλεύοντας την ελληνική κυβέρνηση σε μια σειρά από κλάδους με έμφαση στις πράσινες επενδύσεις.
Υπό την έννοια, λοιπόν, ότι η Ελλάδα θα συνεχίσει την πορεία της ανάκαμψής της, δεν θα περίμενα ότι η EBRD χρειάζεται να μείνει πέραν του 2025. Επίσης έχουμε μία ξεκάθαρη οδηγία από τους μετόχους μας όταν επεκτείναμε την παρουσία μας πριν τρία χρόνια, ότι αυτή θα είναι η τελευταία επέκταση. Το ότι δεν θα κάνουμε, όμως, νέες επενδύσεις δεν σημαίνει ότι θα ρευστοποιήσουμε τις υφιστάμενες επενδύσεις μας. Αντιθέτως, θα διατηρήσουμε τις θέσεις μας και επιπλέον -εξίσου σημαντικό- θα συνεχίσουμε να στηρίζουμε τις εταιρείες μας στις επενδύσεις τους στο εξωτερικό. Για παράδειγμα, συναντήσαμε πρόσφατα μια εταιρεία που ήδη χρηματοδοτούμε και συμφωνήσαμε να τη στηρίξουμε και στην επέκτασή της στο εξωτερικό.
- Η συνεργασία με την EBRD δεν είναι μια "εύκολη" υπόθεση για τις επιχειρήσεις. Συνιστά αυτό αποθαρρυντικό παράγοντα για νέες συνεργασίες;
Πράγματι, το να συνεργάζεται κανείς με την EBRD δεν είναι το ευκολότερο πράγμα του κόσμου -είναι μια σύνθετη διαδικασία. Πριν λίγες ημέρες, για παράδειγμα, συναντηθήκαμε με την Dimand με την οποία συνεργαζόμαστε. Αυτό που μας λένε είναι ότι, πράγματι, οι διαδικασίες στις οποίες την υποβάλαμε στην αρχή ήταν αρκετά επίπονες αλλά τους συνέβαλαν ουσιαστικά στην προετοιμασία τους για εισαγωγή στο χρηματιστήριο. Ξέρετε, οι εταιρείες που βρίσκονται σε διαδικασία δημόσιας προσφοράς συνήθως είναι έτοιμες κατά 30-40%. Όσες συνεργάζονται μαζί μας είναι έτοιμες κατά 80% λόγω των κριτηρίων που θέτει η EBRD. Η συνεργασία μαζί μας θεωρείται "σφραγίδα αξιοπιστίας" για την αγορά σε επίπεδο κριτηρίων ESG, KYC και αποτελεσματικότητας, μεταξύ άλλων.
Όμως και οι εταιρείες, από την πλευρά τους, θα πρέπει να έχουν διάθεση να επενδύσουν χρόνο και πόρους στην EBRD. Το ξέρουμε ότι κάποιες φορές υπερβάλλουμε στις απαιτήσεις μας και έχουμε συζητήσει εσωτερικά την ανάγκη να γίνουμε πιο αποδοτικοί από την πλευρά μας. Οι εταιρείες, όμως, καταλαβαίνουν ότι οι διαδικασίες που ολοκληρώνουν μαζί μας λειτουργούν ως το αναγκαίο βήμα για την υλοποίηση των σχεδίων τους καθώς συνιστούν ψήφο εμπιστοσύνης, όπως προείπαμε. Αυτός είναι ο λόγος, άλλωστε, που δεχόμαστε καθημερινά προτάσεις συνεργασίας, στην Ελλάδα και αλλού, χωρίς αυτό να σημαίνει βέβαια ότι όλες οι εταιρείες είναι επιλέξιμες για συνεργασία μαζί μας.
Το άρθρο έχει 20 σχόλια
Γράψτε το σχόλιο σας